برای افرادی که در مشاغل مدیریتی فعالند و بدنبال راهی برای رسیدن به سطوح بالاتر در مسیر شغلی خود هستند، کسب دانش مدیریت و بروز کردن آموخته‌هایشان در این حیطه همواره یکی از انتخاب های اصلی بشمار می‌رود.


به طور معمول، دوره های MBAو PhD در رشته مدیریت اولین گزینه هایی هستند که به ذهن خطور می کنند، اما برای آن دسته از افرادی که پیشینه کاری و تحصیلی مرتبط با مدیریت دارند، گزینه دیگری نیز وجود دارد و آنهم دوره DBA می باشد.

دوره DBA یا مدیریت حرفه ای کسب و کار در واقع مخفف Doctorate of Business Administration می باشد. می توان گفت دوره DBA آخرین سطح مدیریتی با رویکردی تحقیقاتی و پژوهشی می باشد که تمرکز آن بر شیوه های کاربردی و مهارت در زمینه تجارت و کسب و کار است. سطح دوره DBA که پس از دوره MBA ارائه می شود بالاتر از سطح کارشناسی ارشد آکادمیک است و به نوعی می توان DBA را دکترای مدیریت تلقی کرد.

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که هدف از گذراندن دوره DBA پرورش استاد دانشگاه نیست، بلکه هدف از این دوره تقویت مهارت ها و دانش مدیریتی مدیران ارشد سازمان ها می باشد. پس فضای دوره DBA مبتنی بر کسب و کار و تجارت است. لذا مدرک PhD مناسب افرادی است که قصد دارند مدرس دانشگاه و یا محقق حرفه ای در زمینه مدیریت شوند حال آنکه دوره DBA با تمرکز بر مهارت های مدیران سعی در آموزش و ارتقای مدیران در کسب و کار دارد.

دوره DBA ممکن است تخصصی شود و در زمینه هایی نظیر حسابداری، مالی، مدیریت، بازاریابی، مدیریت عملیاتی و … ارائه شود. بیشتر موسسات و دانشگاه های DBA، آن را در گرایش های مختلف ارائه می کنند حال آنکه در بعضی موارد نیز این دوره به طور عمومی و با هدف تقویت مهارت های مدیریتی و رهبری ارائه می شود.

دوره تحصیلی DBA ممکن است تمام وقت یا پاره وقت باشد. اما در اکثر موسساتی که دوره DBA را ارائه می دهند، این دوره بصورت پاره وقت است به دلیل اینکه مخاطبان آن مدیران درگیر فضای تجارت و کسب و کار هستند و نمی توانند به صورت تمام وقت در دوره DBA شرکت کنند.

 علی رغم اینکه دوره DBA در کشورهای اروپایی و آمریکایی دوره ای بسیار محبوب برای مدیران بشمار می رود، در ایران هنوز در سالهای جوانی خود بسر می برد و در بین دیگر دوره های مدیریت کمتر شناخته شده است و نسبت به آنها، تعداد کمی از افراد تا کنون در این دوره ها شرکت کرده اند و فارغ التحصیلان این دوره اندک هستند. یک راه برای شناخت بهتر دوره DBA می تواند مقایسه آن با دیگر دوره عالی مدیریت یعنی PhD باشد که در کشور به گاهی به غلط این دو دوره معادل هم انگاشته می شوند.

در مقایسه دوره DBA با دوره PhD، می توان تفاوت های اساسی آنها را در قالب چند نکته اصلی بیان کرد. افرادی که وارد دوره های PhD می شوند، معمولاً جوانانی هستند که به تازگی از مقطع کارشناسی ارشد فارغ التحصیل شده اند و سابقه کار اندکی دارند. اما افرادی که در دوره های DBA تحصیل می کنند، معمولاً در دهه 30، 40 و یا 50 رندگی خود بسر می برند و دارای سال ها سابقه کاری و موقعیت شغلی خوبی هستند. این افراد معمولاً دانش آموختگان دوره های مدیریتی هستند اما به پیشرفت بیشتر در این زمینه اهمیت می دهند. یکی از تفاوت های اساسی مابین این دو دوره انگیزه ای است که افراد را به هر یک از آنها سوق می دهد. برای دانشجویان PhD تدریس و تحقیق عامل اصلی است و برای دانشجویانDBA چالش های ایجاد شده در کار دلیل اصلی آن است،

چرا که آنها در حال حاضر جایگاه شغلی خود را پیدا کرده اند. اما DBA برای این افراد فراتر از دانشی است که در دوره های پیشین همچون MBA آموخته اند، در واقع DBA آنها را به محققانی تبدیل می کند که مسائل و مشکلات را از دید علمی تر می بینند. دوره PhD معمولا دوره ای تمام وقت است و دانشجویان در طی 4 الی 5 سال تنها بر تحصیل خود متمرکز هستند اما دوره DBA به گونه ایی طراحی شده که افراد در کنار شغل فعلی خود به آن می پردازند. همچنین، در دوره PhD افراد موضوع پایان نامه خود را طوری انتخاب می کنند که خلا های علمی موجود در تئوری های مدیریتی را پر کنند اما دوره DBA تاکید بیشتری بر حل مسائل موجود دارد.

مدرک پایانی دوره ها که برای دسته از افراد از اهمیت خاصی برخوردار است، آخرین وجه تمایز بین این دو دوره به شمار می رود. در حالی که دوره PhD در میان دانشگاه ها و سازمان ها شناخته شده است ، دوره DBA بسیار جوانتر می باشد و هنوز به اندازه دوره PhD شناخته شده نیست، بنابراین ارزش و اعتبار آن می تواند به اعتبار مرکزی که مدرک از آنجا اخذ می شود هم بستگی داشته باشد. هر چه که افراد در مراکز شناخته شده تر و با کیفیت تر تحصیل کنند به اعتبار مدرک آنها افزوده خواهد شد.

شاید بتوان مهم ترین عوامل برای سنجش کیفیت دوره DBA را در دو عامل اصلی خلاصه کرد که شامل اساتید و دانش پژوهان دوره ها می شود. وجود اساتید شایسته و متخصص در حوضه مدیریت که توانایی انتقال دانش و مهارت های عالی مدیریت را به افرادی که خود در بالاترین پست های مدیریتی و همراه با پیش زمینه تحصیلی مدیریت هستند، داشته باشند. همچنین دانش پژوهانی که به غنی شدن فضای کلاس های درس از طریق انتقال تجارب خود و دید تیزبین نسبت به مسائل و مشکلات، موجود کمک کنند.

در خارج از ایران، دوره DBA هم در دانشگاه ها و هم در موسسات آزاد ارائه می شود اما در کشور ما هنوز دانشگاه ها اقدام به برگزاری این دوره ننموده اند، با این حال نیاز به وجود چنین دوره ای باعث شده که موسسات آزاد نسبت به برگزاری آنها اقدام کنند.

آنچه دیروز آموخته ایم دیگر برای امروز مفيد نيست، بنابراین حتی افرادی که در سطوح بسیار بالای شغلی قرار دارند، نیازمند روزآمد کردن آموخته ها و دانش خود هستند.